Dlaczego zawsze będziemy za wolnością wyboru

– Nie strajkujesz? – usłyszałam pytanie.

– Moja praca jest afirmacją wolności wyboru, więc nie – odpowiedziałam.

Od kilkunastu dni na ulicach wrze. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego ogłoszony pomiędzy kolejnymi rekordami zachorowań stał się zapalnikiem gniewu. Gniewu kobiet, którym odmówiono prawa do decydowania w sprawie aborcji z przyczyn nieodwracalnych uszkodzeń płodu. A może raczej gniewu kobiet, którym kolejny raz i w kolejny sposób odmówiono prawa samostanowienia o sobie. Albo też gniewu wszystkich tych, którzy chcą żyć zgodnie z własnymi wyborami i są w tym ograniczani, ponieważ nie podzielają wizji świata ograniczających.

Jako specjaliści, którzy na co dzień pomagają klientom i ich bliskim, możemy w tej kwestii zająć tylko jedno stanowisko.

Nie mówimy przy tym o wolności bez żadnych granic, oderwanej od wartości. Zasady, którymi się kierujemy, by mądrze wspierać ludzi w ich wyborach, warto być może w tym właśnie czasie przedstawić.

Słuchamy różnych historii i nie dajemy sobie prawa do osądzania. Nie oceniamy powodów, dla których ludzie robią to, co robą – one są zwykle ogromnie złożone. I nie oceniamy skutków, których nigdy w pełni przewidzieć się nie da. Przede wszystkim jednak nie oceniamy osób. Nie przyklejamy etykietek, nie wartościujemy, nie wydajemy wyroków moralnych. Próbujemy zrozumieć i jak najlepiej towarzyszyć klientom w ich świecie i na ich drodze. Niezależnie od tego, czy sami na taką właśnie drogę byśmy się zdecydowali.

Nie wiemy lepiej tego, co jest dla kogo dobre. Uważamy, że żaden człowiek w stosunku do innego wiedzieć tego nie może. W kontakcie z nowym klientem naszym podstawowym pytaniem jest to, jakie ten klient ma oczekiwania i nadzieje oraz jakich zmian oczekuje. To wyznacza kierunek pracy. I tym wnoszonym tematem może być strach przyszłych rodziców o to, czy poradzą sobie z wychowaniem ciężko chorego dziecka, na którego urodzenie się zdecydowali. Może też nim być przygotowanie psychiczne do zabiegu in vitro. Albo pozostanie w zgodzie z własną religią, której nie wyznaje narzeczony. Lub niezgoda klienta na to, że jego dziecko ogłosiło swoją nieheteronormatywność.

Widzieliśmy to mnóstwo razy: realizowanie tego, co „powinnam” lub „muszę”, bo „taka jest tradycja” i by „spełnić czyjeś oczekiwania”, zamiast tego, czego chcę, prowadzi do frustracji i nieszczęścia. Podobnie jak pomijanie własnych potrzeb i pragnień po to, żeby mieć spokój, nie odróżniać się lub komuś pasować. Dlatego staramy się dotrzeć do tego, co jest zgodne z klientem. Niekiedy ilość nakazów, zwyczajów i norm sprawia, że dla niego samego nie jest to jasne.

Jeśli problemem klienta jest to, że inni nie są tacy, jak by chciał – nie zajmujemy się zmianą innych. Zastanawiamy się raczej, jak osoba, z którą pracujemy, może zmienić własną sytuację. Czy może zmodyfikować sposób myślenia lub reagowania, komunikację, emocje, działania. Czy jej oczekiwania są racjonalne i uzasadnione, czy też naruszają przestrzeń innych. Uważamy, że nadmiarowe są oczekiwania, że inne osoby będą myśleć, czuć i zachowywać się tak, jak tego żąda jedna z nich.

Żyjemy wśród ludzi i często nasze interesy są sprzeczne z interesami innych. Układanie się i kompromisy stanowią konieczność. Jednak granicą godzenia różnych interesów jest cierpienie. Jeśli warunki, jakie stawiają inni, mają powodować u osoby, z którą pracujemy, cierpienie, stawiamy pytanie, czy tego właśnie ta osoba chce. Jeżeli natomiast to postawa lub zamierzenia klienta krzywdzą innych, docieramy do tego, czego naprawdę klient poszukuje – najczęściej to nie intencje, ale sposób ich realizacji jest problemem. Oczywiście cierpienie przybiera różne rozmiary – od lekkiego dyskomfortu do formy bardzo dotkliwej. Czasem, kiedy cierpienie występuje po obu stronach, pomagamy ważyć racje. Są sytuacje, w których ostro mówimy stop. Są takie, w których nakazuje nam to prawo.

Wiemy, co zazwyczaj sprawdza się w sytuacjach podobnych do tych, jakie opisują nasi klienci, i dzielimy się tą wiedzą. Znamy wyniki badań naukowych i posługujemy się nimi. Mamy narzędzia i techniki, które są pomocne, i ich uczymy. Pokazujemy przykłady, sięgając czasem także do własnych doświadczeń. Mówimy, co można w danej sytuacji zrobić, a niekiedy także co sami byśmy zrobili. Nikt jednak nie usłyszy od nas „Musi Pani/Pan to zrobić”.

Chcemy, żeby Państwo – nasi obecni i przyszli klienci, mieli pewność, że przestrzeń, którą dla Państwa tworzymy, jest przestrzenią bezpieczną i służy budowaniu rozwiązań, które w jak największym stopniu Państwu sprzyjają – zgodnie z Państwa własną oceną. W tym szczególnym czasie jesteśmy dumni, że pracujemy w firmie, w której filozofii wolność wyboru zajmuje centralne miejsce.