Bez sensu nie ma motywacji? Psychologia działania

Po co wstajemy rano?

Każdego dnia wykonujemy dziesiątki czynności – od prostych, rutynowych po takie, które wymagają od nas energii, zaangażowania i odwagi. Wstajemy z łóżka, przygotowujemy się do pracy, podejmujemy decyzje, których skutki nie zawsze widać od razu. Czasem działamy mechanicznie, czasem z entuzjazmem. Ale są też dni, kiedy trudno ruszyć z miejsca – nie dlatego, że brakuje sił fizycznych, ale dlatego, że brakuje… sensu.

To pytanie – po co właściwie to robię? – jest jednym z najbardziej fundamentalnych, jakie zadaje sobie człowiek. I jednocześnie jednym z tych, które najczęściej ignorujemy, pędząc z zadania do zadania. Tymczasem psychologia coraz wyraźniej pokazuje, że nie da się mówić o trwałej motywacji bez poczucia znaczenia. Nawet najbardziej ambitne cele, jeśli oderwane od wartości i sensu, stają się puste i nietrwałe.

Kiedy działanie ma znaczenie

Poczucie sensu nie zawsze przychodzi w formie wielkiej idei czy życiowej misji. Czasem to świadomość, że nawet małe gesty mogą komuś realnie pomóc. Ludzie, którzy doświadczają głębokiego znaczenia w tym, co robią, rzadziej się wypalają, są bardziej odporni psychicznie i – co ciekawe – często czują się po prostu szczęśliwsi. Sens porządkuje rzeczywistość, nadaje jej kierunek. Jest jak wewnętrzny kompas – niekoniecznie prowadzi nas prostą drogą, ale przypomina, po co właściwie ją podjęliśmy.

W różnych badaniach pojawia się podobny wzorzec: osoby, które miały okazję zobaczyć realny wpływ swojej pracy – nie tylko w tabelkach, ale w czyimś konkretnym życiu – działały z większym zaangażowaniem i wytrwałością. Kiedy zaczynamy rozumieć, dla kogo i dlaczego coś robimy, przestajemy być trybikami w maszynie. Wraca sens, a z nim: motywacja.

Pozorna efektywność, prawdziwe wypalenie

W wielu współczesnych organizacjach nacisk na wydajność i mierzalne rezultaty sprawia, że praca traci swoją głębię. Zadania zaczynają być oderwane od realnych skutków, a ich sens trudny do uchwycenia – zarówno dla wykonujących je osób, jak i dla otoczenia. Kiedy codzienna aktywność staje się podporządkowana pozorom efektywności, a nie rzeczywistej wartości, obserwuje się wzrost cynizmu, zniechęcenia i wypalenia zawodowego.

W takich okolicznościach wielu pracowników przyznaje, że nie potrafi określić, jaki jest cel ich działań ani jaką rolę pełni ich organizacja. Nie świadczy to o braku motywacji, lecz o naturalnej reakcji na brak poczucia wpływu. Człowiek potrzebuje widocznego efektu – nawet niewielkiego – by utrzymać zaangażowanie i poczucie sprawczości.

Małe pstryknięcia, wielkie zmiany

Co ciekawe, poczucia sensu nie trzeba wcale szukać w spektakularnych celach. Jak pokazują Chip i Dan Heath w książce Pstryk, czasem wystarczy subtelna zmiana perspektywy – zobaczenie, że codzienne czynności, nawet te najbardziej zwyczajne, mają znaczenie dla kogoś innego. Zmiana sposobu myślenia – nawet o drobiazgach – może wyzwalać nowe pokłady energii i zaangażowania.

Dobrze działają drobne „pstryknięcia”: opowieści o tym, jak nasza praca pomogła komuś rozwiązać problem, przypomnienie sobie, dlaczego kiedyś wybraliśmy właśnie tę drogę albo rozmowa z kimś, kto przypomni nam, jaką rolę odgrywamy w jego życiu. Sens nie zawsze musi być odkrywany. Czasem trzeba go po prostu… sobie przypomnieć.

Motywacja poza sensem — czy to możliwe?

Motywacja bez wyraźnego poczucia sensu jest możliwa, choć zwykle mniej trwała i satysfakcjonująca. Często opiera się na nawykach, zewnętrznych oczekiwaniach czy nagrodach – działamy, bo „trzeba”, by uniknąć konsekwencji lub spełnić czyjeś wymagania. Taka motywacja może napędzać nas chwilowo, ale bywa wyczerpująca i łatwo prowadzi do wypalenia.

Ale czy wszystko musi mieć sens?

Z punktu widzenia optymistycznego nihilizmu, życie nie ma jednego, uniwersalnego sensu – i to jest wyzwalające. Brak ostatecznego celu nie oznacza pustki, lecz daje nam wolność, by tworzyć własne znaczenia i czerpać radość z samego istnienia.

Motywacja nie zawsze musi wypływać z wielkich idei. Czasem wystarczy cieszyć się samym działaniem, doceniać drobne chwile i pozwolić sobie na bycie tu i teraz, bez presji „sensu”. To właśnie ta lekkość i otwartość mogą stać się źródłem prawdziwej energii do działania.

Siła naszego podejścia — co naprawdę zależy od nas

Dziennikarka Małgosia Kwiatkowska i Stach Borawski, psycholog biznesu i job coach rozmawiają o tym, jak wiele zależy od naszego nastawienia i sposobu patrzenia na życie. To, jak definiujemy sens, motywację i codzienność, w dużej mierze kształtuje naszą energię do działania. Zapraszamy do słuchania.

Polecamy też inne podcasty Lyra Polska. W każdym odcinku badamy istotny temat, rozmawiając z ekspertami w danej dziedzinie. To okazja do poznania nowych perspektyw i zdobycia cennych informacji w przystępnej formie. Wszystkie nasze treści wpisują się w naszą misję, którą jest odbudowywanie i utrzymywanie efektywnej równowagi. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat programu EAP, skontaktuj się z nami.