Maraton bez mety – o zmęczeniu zmianą

Najbardziej męczy nas dziś nie sama praca, lecz ciągła gotowość do zmian. Potwierdzają to wyniki ogólnopolskiego badania „Presja zmian a emocje i zdrowie psychiczne w środowisku pracy” zrealizowanego w ramach kampanii Bliżej Siebie. Ponad połowa pracowników przyznaje, że presja zmian odbija się na ich emocjach i zdrowiu psychicznym, a blisko co drugi czuje się wyczerpany nieustannym dostosowywaniem do nowych wymagań.

Naturalna reakcja, nienaturalna intensywność

Stres, który kiedyś mobilizował do działania, dziś coraz częściej staje się ciężarem. To już nie krótkotrwały zryw w obliczu wyzwania, ale stan permanentnej gotowości: nowy system, kolejne szkolenie, reorganizacja, zmiana procedur. Jak pisze Robert Sapolsky w książce Dlaczego zebry nie mają wrzodów, mechanizm „walcz albo uciekaj” świetnie sprawdzał się w obliczu realnego zagrożenia, ale uruchamiany bez przerwy – przy mailu od szefa czy nowym systemie informatycznym – zamiast chronić, zaczyna niszczyć. Alarm, który nigdy nie cichnie, z czasem wyczerpuje bardziej niż sama praca.

Fatique from change – zmęczenie zmianą

Nowe technologie, reorganizacje w firmach, reformy systemów – mają usprawniać, ułatwiać, przyspieszać. W teorii każda z nich ma nieść postęp. W praktyce coraz częściej doświadczamy tego, że zamiast ułatwiać, kolejne zmiany wywołują nieustanne napięcie. Bo zanim poczujemy korzyści, musimy poświęcić czas na uczenie się od nowa, dostosowanie do nowych procedur czy przyzwyczajenie się do innego sposobu pracy. Psychologowie nazywają to fatigue from change – wyczerpaniem wynikającym z permanentnej adaptacji.

Strata i żałoba po starym

Może warto sobie uświadomić, że tak naprawdę każda zmiana, nawet pozytywna, wiąże się ze stratą. Elisabeth Kübler-Ross w swoim modelu opisuje pięć etapów żałoby: zaprzeczenie, złość, targowanie się, smutek, akceptację. W codziennym życiu to oznacza bunt wobec nowej procedury, frustrację wobec kolejnego systemu informatycznego czy niechęć do reorganizacji. To naturalny proces – ale gdy zmiana goni zmianę, nie mamy czasu na przeżycie tego cyklu do końca.

Zmiana w świecie VUCA i BANI

Współczesny świat opisuje się skrótami VUCA (zmienność, niepewność, złożoność, niejednoznaczność) i BANI (kruchość, lęk, nielinearność, niezrozumiałość). W praktyce oznacza to życie w warunkach, które nieustannie podważają nasze poczucie stabilności. „Nie męczy sprint, tylko maraton bez mety” – to zdanie najtrafniej oddaje doświadczenie wielu pracowników i menedżerów, którzy od lat funkcjonują w stanie ciągłej gotowości do adaptacji.

Jak znaleźć równowagę?

Zmęczenie zmianą nie oznacza, że jesteśmy słabi. Oznacza, że działają w nas mechanizmy biologiczne i psychologiczne, które potrzebują czasu na regenerację. William Bridges, autor książki Transitions, podkreśla, że adaptacja to proces emocjonalny, a nie tylko wdrożenie nowych procedur.

Dlatego tak ważne są:

• podstawy codziennej równowagi – sen, ruch i dieta, które wspierają naszą odporność,
• odnajdywanie sensu i celu – nawet drobne znaczenie daje motywację,
• kultura błędu – uczenie się na porażkach zamiast ich unikania (Amy Edmondson, The Fearless Organization),
• zwinność osobista – elastyczne reagowanie, ale bez utraty własnej tożsamości.

Te elementy nie działają w izolacji. Dopiero w połączeniu tworzą coś w rodzaju równania adaptacji – zestawu czynników, które w połączeniu wzmacniają naszą zdolność do radzenia sobie ze zmianą. To nie jeden „superbohaterski” zasób nas chroni, ale właśnie równowaga między celem, ciekawością, uczeniem się i umiejętnością oswajania lęku.

Obietnica czy iluzja?

Zmiana jest wpisana w życie i nie jest naszym wrogiem. Ale tempo, w którym dziś się dokonuje, sprawia, że coraz częściej czujemy wyczerpanie. Pytanie brzmi: jak nauczyć się odzyskiwać równowagę w świecie, który nie daje nam zatrzymać się choćby na chwilę? O tym dziennikarka Małgosia Kwiatkowska rozmawia z Kamilem Czajkowskim, trenerem biznesu, coachem i psychologiem. Zapraszamy do wysłuchania.

Polecamy też inne podcasty z cyklu „Uwaga równowaga”. W każdym odcinku badamy istotny temat, rozmawiając z ekspertami w danej dziedzinie. To okazja do poznania nowych perspektyw i zdobycia cennych informacji w przystępnej formie. Wszystkie nasze treści wpisują się w naszą misję, którą jest odbudowywanie i utrzymywanie efektywnej równowagi. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat programu EAP, skontaktuj się z nami.