Przejście - na granicy zmiany

Dlaczego moment przejściowy jest kluczowy

Każda zmiana, niezależnie od tego, czy oczekiwana, czy narzucona, prowadzi nas do etapu, w którym dotychczasowy porządek przestaje działać, a nowy nie zdążył się jeszcze uformować. Psychologia opisuje ten stan jako fazę liminalną (Victor Turner) lub neutralną (William Bridges), podkreślając, że nie jest to chwilowa anomalia, lecz integralna część procesu przejścia. Właśnie w tej przestrzeni pojawia się największa wrażliwość na dezorientację, ponieważ stare znaczenia tracą swoją moc, a nowe nie zostały jeszcze zbudowane.

Zmiana, która przyspieszyła

Żyjemy dziś w rzeczywistości, w której zmiany zachodzą szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Rzadko mamy do czynienia z powolną ewolucją - częściej z gwałtownymi przesunięciami, które wywołują nagłe poczucie utraty stabilności. To doświadczenie dobrze opisuje koncepcja Czarnego Łabędzia Nassima Taleba. Zdarzenia tego typu pojawiają się niespodziewanie, są trudne do przewidzenia i mają nieproporcjonalnie duży wpływ na nasze życie. W jednej chwili mogą wytrącić nas z dotychczasowej trajektorii i wprowadzić w stan zawieszenia.

Co dzieje się psychologicznie w okresie zawieszenia

W okresie przejściowym aktywują się fundamenty naszego systemu emocjonalnego i poznawczego. Pojawia się podwyższona reaktywność - mieszanka lęku, niepewności, napięcia, ale także ciekawości i nadziei. Mózg próbuje przywrócić poczucie kontroli, tworząc szybkie interpretacje i narracje, choć informacje, które posiada, są fragmentaryczne. Jednocześnie rozpadają się elementy tożsamości, które dotąd dawały poczucie ciągłości. Przez chwilę nie wiemy, kim jesteśmy w nowym kontekście i jak odnaleźć się w świecie, który zmienił swoje reguły. To normalna reakcja - dezorientacja jest sygnałem, że system reorganizuje się na głębszym poziomie.

Dlaczego to trudne, a jednocześnie twórcze

Paradoks (czasem trudny do uchwycenia na początku fazy liminalnej) polega na tym, że moment przejściowy jest nie tylko obciążający, ale również wyjątkowo twórczy. Kiedy dotychczasowe schematy nie mogą już pełnić swojej funkcji, umysł zaczyna szukać alternatyw. Wzrasta plastyczność poznawcza, otwierają się nowe ścieżki myślenia, pojawiają się pomysły i decyzje, które wcześniej nie mieściły się w ramach tego, co uznawaliśmy za możliwe. To, co początkowo odbieramy jako chaos, jest w istocie procesem porządkowania: reorganizacją priorytetów, aktualizacją przekonań i tworzeniem nowych struktur działania.

Antykruchość jako odpowiedź na dezorientację

W tym miejscu koncepcja antykruchości Taleba staje się niezwykle użyteczna. Opisuje ona systemy, które nie tylko wytrzymują stres i wstrząsy, ale rozwijają się dzięki nim. W odróżnieniu od odporności, której celem jest powrót do stanu sprzed zakłócenia, antykruchość zakłada, że zakłócenia są naturalnym środowiskiem rozwoju. W praktyce oznacza to podejmowanie małych eksperymentów zamiast jednego wielkiego ryzyka, elastyczność zamiast sztywnej kontroli, ciekawość zamiast panicznego poszukiwania definitywnych odpowiedzi. Okres przejściowy jest idealnym momentem do takich działań, ponieważ system jest w fazie reorganizacji i najbardziej otwarty na nowe konfiguracje.

Zawieszenie jako proces reorganizacji

Moment pomiędzy nie jest pustką. Jest procesem, w którym stare znaczenia wygasają, a nowe dopiero zaczynają się wyłaniać. Zamiast traktować zawieszenie jako coś, przez co trzeba jak najszybciej przejść, warto widzieć w nim przestrzeń na refleksję, obserwację i stopniowe testowanie nowych sposobów działania. To czas uczenia się – tego, co nie działa, co może działać inaczej, a co być może dopiero zacznie nabierać kształtu. Może stać się czasem ciekawości.

Jak funkcjonujemy w takim stanie przejściowym: jak reagujemy na nagłe zmiany, dlaczego czarne łabędzie tak mocno nami wstrząsają, co dzieje się w naszej psychice, gdy tracimy stabilność i jak możemy sobie pomóc nam z takiego okresu wyjść nie osłabionymi, lecz wzmocnionymi – temu przyglądają się dziennikarka Małgosia Kwiatkowska oraz Stach Borawski, psycholog biznesu, coach i dydaktyk. Zapraszamy do wysłuchania.

Polecamy też inne podcasty z cyklu „Uwaga równowaga”. W każdym odcinku badamy istotny temat, rozmawiając z ekspertami w danej dziedzinie. To okazja do poznania nowych perspektyw i zdobycia cennych informacji w przystępnej formie. Wszystkie nasze treści wpisują się w naszą misję, którą jest odbudowywanie i utrzymywanie efektywnej równowagi. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat programu EAP, skontaktuj się z nami.